H Ελληνική Ιστορία έχει και «μαύρες» σελίδες

του Χρήστου Α. Καπούτση

Από την 28^η Οκτωβρίου του 1940 μέχρι τον Αύγουστο του 1949, η Ελλάδα, έζησε μια φοβερή περιπέτεια, με τεράστιο κόστος,  για τους περισσότερους Έλληνες. Κατά την περίοδο αυτή,  γράφτηκαν λαμπρές σελίδες δόξης, αφού είναι καθαγιασμένος,  κάθε αγώνας για την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, κάθε αγώνας εναντίον του ΦΑΣΙΣΜΟΥ. Όμως υπάρχουν και σκοτεινές σελίδες και  γεγονότα κατάμαυρα και ντροπιαστικά, όπως ο Εμφύλιος,  που σημάδεψαν αυτή τη χρονική περίοδο.

Αντιστασιακοί και Εμφύλιος

Όταν η καταχνιά του χιτλερικού φασισμού απλώθηκε στην Ελλάδα, πολλοί Έλληνες Πατριώτες, με κίνητρο την αγάπη προς την Ελευθερία και τη σκλαβωμένη Πατρίδα, αποφάσισαν να συμμετέχουν σε διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις.

  Από το καλοκαίρι του 1941 ιδρύονται οι αντιστασιακές οργανώσεις:

    «Ε.Δ.Ε.Σ.» - (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος). Στόχος είναι  η απελευθέρωση και η εγκαθίδρυση αβασίλευτης δημοκρατίας.  Αρχηγός ο στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας

    «Ε.Α.Μ.»  - (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Στόχος είναι η απελευθέρωση και η ελεύθερη επιλογή της μορφής του πολιτεύματος από το λαό.

    «Ε.Κ.Κ.Α.» - (Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση). Στόχος η απελευθέρωση .  Αρχηγός ο Συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός

    Επίσης ιδρύονται και πλήθος άλλες τοπικού χαρακτήρα αντιστασιακές οργανώσεις...

Ο αγώνας κατά των κατακτητών αρχίζει στις πόλεις μέσα με σαμποτάζ και στα βουνά που δρουν οι αντάρτες.

Το 1942 το Ε.Α.Μ. αποφασίζει να ιδρύσει τον Ε.Λ.Α.Σ. (Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός).  Αρχηγός των αντάρτικων σωμάτων του Ε.Λ.Α.Σ. στα βουνά της Στερεάς Ελλάδας ορίζεται από το Ε.Α.Μ. ο Θανάσης Κλάρας με το ψευδώνυμο Άρης Βελουχιώτης.

Αυτές οι αντιστασιακές οργανώσεις πολέμησαν κατά των Γερμανών καταχτητών και προέβαλαν ισχυρή αντίσταση.

Ενωμένοι έγραψαν λαμπρές σελίδες δόξης. Όμως,   η Εθνική τους προσφορά και ο ηρωικός αγώνας τους,  κηλιδώνεται με τον εμφύλιο πόλεμο, αφού είναι οι ίδιες οργανώσεις, που για διάφορους  λόγους και αιτίες, έχουν σημαντική ευθύνη,  για  το αδελφοκτόνο αιματοκύλισμα των Ελλήνων, από το 1946 μέχρι και τον Αύγουστο του 1949. Βέβαια, για αυτή την φοβερή περιπέτεια του Εμφυλίου, αλλά και για το αποτέλεσμά του, συνέβαλαν και οι Βρετανοί με την ενεργό συμμετοχή τους, αλλά και οι Σοβιετικοί με την ….απουσία τους. Ο Εμφύλιος είναι η κατάρα του Έθνους και η κορύφωση του νεοελληνικού δράματος.

οι Δωσίλογοι

Συχνά αναρωτιέμαι, ειδικά στις Εθνικές επετείους, τι απέγιναν άραγε οι χιλιάδες Έλληνες μαυραγορίτες, οι δωσίλογοι, οι κουκουλοφόροι, οι γερμανοτσολιάδες, οι καταδότες και συνεργάτες των Γερμανών; Είναι Χιλιάδες οι άνθρωποι, που καλοπέρασαν στην κατοχή. Όμως, τι απέγιναν μετά; Υπάρχουν βιβλία, που αναφέρουν ότι ελάχιστοι από αυτούς δικάστηκαν και καταδικάστηκαν. Οι περισσότεροι, ΜΕΤΑ το 1949,   στελέχωσαν  τις κρατικές υπηρεσίες , ενώ  κάποιοι άλλοι διακρίθηκαν ως πολιτικοί και άλλοι ως  επιχειρηματίες.

Σε μια εφημερίδα  της εποχής, και συγκεκριμένα, στη "Λαϊκή Φωνή" της 6ης Μαρτίου 1945,  διαβάζουμε για έναν γερμανοτσολιά – κουκουλοφόρο,  του περιβόητου στρατιωτικού αρχηγού φιλοναζιστικής οργάνωσης Γεωργίου Πούλου ,που έδρασε στη Θεσσαλονίκη και ο οποίος εκτελέστηκε στο Γουδή το 1949,  ως ένοχος για ειδεχθή εγκλήματα κατά αμάχων:

"Λοχίας του Αντων-Τσαούς επανακάμψας άρτι/ έκανε με τους φίλους του προχτές σουπράϊζ πάρτυ. / Και διεκρίθη ένας λαμπρός εκτελεστής του Πούλου/ και η μαντάμ Μιχάλαγα, άλλης Παπαδοπούλου. / Παίξαν μπαρμπούτι , μπαγλαμά και πέρασαν ευχάριστα/ κι ένας απόφοιτος σχολής του Δάγκουλα με άριστα/ διηγήθη πως καθάρισε ογδόντα στην αράδα/ κι όλοι στο τέλος φώναξαν Ζήτω η Μεγάλη Ελλάδα!".

Κάποτε, θα πρέπει να γραφεί η πραγματική ιστορία του Δωσιλογισμού στην Ελλάδα και να καταγραφεί η μετέπειτα εξέλιξη των δωσίλογων.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής, υπήρξαν τρεις Πρωθυπουργοί: Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ, Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΟΓΟΘΕΤΟΠΟΥΛΟΣ και ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΑΛΛΗΣ.

Ο Στρατηγός ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ, ως αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού, συμμετείχε στις κυριότερες μάχες στους Βαλκανικούς Πολέμους και συμμετείχε στην εκστρατεία στην Μικρά Ασία. Ήταν Διοικητής του Γ´ Σώματος Στρατού, στην επίθεση της Ιταλίας και την εισβολή της Γερμανίας το 1940-41.

 Στις 30 Απριλίου του 1941 και ώρα 11 το πρωί, ο Τσολάκογλου, χωρίς την παρουσία του Αρχιεπισκόπου Χρύσανθου, ο οποίος είχε αρνηθεί να τον ορκίσει, πράγμα το οποίο ταυτόχρονα είχε απαγορεύσει και στους υπόλοιπους αρχιερείς και ιερείς της Ελλάδας, με το επιχείρημα ότι η Ελλάδα είχε εθνική κυβέρνηση, την οποία είχε ορκίσει ο ίδιος, εννοώντας εκείνη που βρισκόταν ακόμα σε ελληνικό έδαφος, στην Κρήτη, πριν μετακινηθεί ακόμα στη Μέση Ανατολή,  ορκίσθηκε πρωθυπουργός, στα Παλαιά Ανάκτορα, (σημερινή Βουλή), από τον πρωθιερέα του Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου Καρύτση Ν. Παπαδόπουλο.

  Αμέσως μετά την απελευθέρωση, ο Τσολάκογλου συνελήφθη και φυλακίσθηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Παραπέμφθηκε στο  Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων, κατηγορούμενος για παράνομη συνθηκολόγηση  με τον εχθρό. Το  Ειδικό αυτό Δικαστήριο,  τον καταδίκασε σε θάνατο, ενώ ταυτόχρονα,  το ίδιο δικαστήριο ζήτησε την μετατροπή της ποινής σε ισόβια δεσμά για τις "πολλαπλές υπηρεσίες του στη χώρα ως στρατιωτικός". Έχοντας όμως προσβληθεί από λευχαιμία,  πέθανε, λίγο μετά την καταδίκη του 1948.

Ακλούθησε, ο Κωνσταντίνος Ι. Λογοθετόπουλος, διακεκριμένος Καθηγητής  της Ιατρικής του ΠΑΝΕΠ. ΑΘΗΝΩΝ. Έγινε Πρωθυπουργός της  διορισμένης από τους Γερμανούς κατοχικής Κυβέρνησης, αντικαθιστώντας τον Τσολάκογλου. Για τη συνεργασία του με τους κατακτητές καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά, αλλά αργότερα έλαβε χάρη και πέθανε τελικά εκτός φυλακής  το 1961.

Τρίτος κατοχικός Πρωθυπουργός ήταν πρώην Βουλευτής και Υπουργός ο Ιωάννης Δ. Ράλλης.  Πρωθυπουργός της δωσίλογης κυβέρνησης των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων μέχρι τις 12 Οκτωβρίου του 1944. Με την απελευθέρωση, ο Ιωάννης Ράλλης συνελήφθη και δικάστηκε για εθνική αναξιότητα (προδοσία). Ο Ιωάννης Ράλλης καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά.  Πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα, στη φυλακή, το 1946.

Στην δίκη του, (Φεβρουάριος 1945) συνήγοροί του ήταν ο γιος του και μετέπειτα πρωθυπουργός της Ελλάδας, Γεώργιος Ράλλης, και ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, πατέρας του μετέπειτα πολιτικού Ιωάννη Βαρβιτσιώτη.

Μια ξεχωριστή περίπτωση δωσίλογου

                    Μια ξεχωριστή, αλλά συνάμα και τραγική περίπτωση,  είναι ο Υποστράτηγος ΧΑΡΑΛ. ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ. Τον ονόμασαν σύγχρονο Λεωνίδα και θρύλο του αλβανικού έπους.

Ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, ως διοικητής της ιστορικής VIII Μεραρχίας, έγραψε  την  ιστορία στον ελληνοϊταλικό πόλεμο.

Ο Υποστράτηγος  Χαράλαμπος Κατσιμήτρος ,  αψήφησε τις διαταγές της πολιτικής (Πρωθυπουργός Ι. Μεταξάς) και στρατιωτικής (Αρχιστράτηγος Α.Παπάγος) ηγεσίας των Αθηνών, που  του υποδείκνυαν να υποχωρήσει και  να μην δώσει τη μάχη επί της ελληνοαλβανικής Μεθορίου! Με δική του  πρωτοβουλία, μόνος, χωρίς καμιά βοήθεια από το ΓΕΣ και χωρίς κανείς στην Αθήνα να πιστεύει,  ούτε στιγμή στον αγώνα του, στάθηκε ΟΡΘΙΟΣ στην πρώτη γραμμή, πολέμησε και νίκησε, με ισάξιο συμπαραστάτη του τον Συνταγματάρχη K. Δαβάκη και το ηρωικό απόσπασμά του! (Ο Κ.Δαβάκης που είχε αποστρατευτεί για λόγους υγείας, ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία και τοποθετήθηκε διοικητής του 51ου Συντάγματος Πεζικού και στη συνέχεια του Αποσπάσματος Πίνδου. Αν και άρρωστος παρέμεινε στα σύνορα και το απόσπασμά  του    είχε την τιμή της Πρώτης  στρατιωτικής  νίκης επί των ΙΤΑΛΩΝ. Ήταν στενός συνεργάτης του Χ. Κατσιμήτρου και έδρασε κάτω από τις διαταγές του.) 

Ο Μέραρχος Χ. Κατσιμήτρος, όχι μόνον κράτησε τα σύνορα, αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες άρχισε να προελαύνει επιθετικά εναντίον των εισβολέων Ιταλών,  μέσα στην Αλβανία.  Το έπος του Ελληνικού στρατού στην Αλβανία, οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στην οργάνωση, στο πάθος  και στην απείθεια του Κατσιμήτρου, αφού οι αποφάσεις του επί του πεδίου μάχης ήταν αντίθετες,  από τα επιτελικά σχέδια του ΓΕΣ, τις Διαταγές του Αρχηγείου και του Αρχιστράτηγου.    

Αργότερα, οι διαταγές του ΓΕΣ προς τον Κατσιμήτρο για οπισθοχώρηση και στην ουσία εγκατάλειψη της Ηπείρου «διορθώθηκαν», προκειμένου η ΔΟΞΑ από τη ΝΙΚΗ στην ΑΛΒΑΝΙΑ, να ανήκει στον τότε πρωθυπουργό  Μεταξά και  στον  αρχιστράτηγο Αλ.  Παπάγο, που κλεισμένοι στα υπόγεια του Ξενοδοχείου « Μ. Βρετανία» στην Πλατεία Συντάγματος, νόμιζαν ότι διεύθυναν τις επιχειρήσεις του ΣΤΡΑΤΟΥ, χωρίς να έχουν ΙΔΕΑ,  τι γίνεται  στο  Αλβανικό μέτωπο. Τα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού (Δ.Ι.Σ.)  είναι αποκαλυπτικά, όπως και οι μαρτυρίες όσων βρέθηκαν από την πρώτη ώρα της Ιταλικής εισβολής, μέχρι και  τις αρχές  του  1941  και πολέμησαν  στην ελληνοαλβανική μεθόριο και στα ενδότερα της Αλβανίας (Βόρειος  Ήπειρος).

Το εντυπωσιακό είναι ο Χ. ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ  είχε καταταγεί στο Στρατό ως εθελοντής Στρατιώτης. Και έγινε ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ, προαγόμενος πάντα επ’ Ανδραγαθία. Δεν είχε τελειώσει τη ΣΣΕ, δεν είχε θεωρητική στρατιωτική κατάρτιση, ήταν όμως στρατιωτική ιδιοφυία, όπως απέδειξε στην πράξη.

Αυτός όμως ο ήρωας του Ελληνοαλβανικού πολέμου, ο υποστράτηγος ΧΑΡΑΛ. ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ, είχε τραγική εξέλιξη. Συνεργάστηκε με τους Γερμανούς!!!  Συμμετείχε  στην πρώτη κατοχική κυβέρνηση του Γεωργίου Τσολάκογλου, όπου και διετέλεσε Υπουργός Εργασίας. Ήταν ο απόλυτος ξεπεσμός και ο έσχατος διασυρμός ενός πρώην ΗΡΩΑ.

Με την απελευθέρωση συνελήφθη  και το  1945 στις 31 Μαΐου, ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος καταδικάστηκε από το ειδικό δικαστήριο των δωσιλόγων, σε πολυετή φυλάκιση… Πέθανε το 1962 μόνος,  πάμφτωχος σχεδόν επαίτης, ξεχασμένος και περιφρονημένος από όλους. Άλλωστε,  η μνήμη του,  δεν βόλευε κανέναν, αφού ψαλίδιζε τις δάφνες κάποιων,  που έπρεπε να θεωρούνται ΗΡΩΕΣ για το έπος του 1940 ….

Φυσικά και ο ίδιος ο Χ.Κατσιμήτρος με τις επιλογές του, αποτελεί χείριστο παράδειγμα προς αποφυγή , αφού συνεργάστηκε με τον κατακτητή, ενώ θα έπρεπε να οργάνωνε και να εμψυχώνει τους Έλληνες , για αντίσταση στον φασισμό.

Αυτά θα πρέπει να τα μάθουμε και να τα θυμόμαστε , γιατί όπως είπε προχθές στη Θεσσαλονίκη και ο Πρόεδρος της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Κ. Παπούλιας, «αν δεν γνωρίζουμε τι έγινε πριν, δεν μπορούμε να δούμε καθαρά μπροστά. Η έλλειψη ιστορικής παιδείας είναι «κάπως σαν τύφλωση».

***
ΠΡΟΣΘΗΚΗ: 

Σχέδιο ΙΒ: Εγκαταλείψατε τη βορειοδυτική Ελλάδα

Όταν τον Απρίλη του 1939 η Ιταλία κατέλαβε την, ήδη από το 1927, υποτελή Αλβανία, οι Έλληνες επιτελείς επεξεργάστηκαν σχέδια για να αντιμετωπίσουν την ενδεχόμενη επίθεση των Ιταλών, αλλά και των «παραδοσιακών εχθρών» Βουλγάρων. Δηλαδή, ένα αμυντικό σχέδιο προκειμένου να διεξαχθεί ένας διμέτωπος πόλεμος εναντίον της Βουλγαρίας και της Ιταλίας. Όπως αναφέρει ο στρατηγός Καθενιώτης, όμως, με το σχέδιο ΙΒ στην Ήπειρο, που ήταν και το πιο κρίσιμο σημείο, «…η μεν γραμμή μάχης μετεφέρετο εις τινα σημεία 200 χλμ εντεύθεν των συνόρων, παρεδίδετο δε εις τον εχθρόν σχεδόν αμαχητί ολόκληρος η Ήπειρος και η βορειοδυτική Μακεδονία και έτι περαιτέρω προεβλέπετο σύμπτυξις μέχρι της Όρθρυος».

Δηλαδή, το Γενικό Στρατηγείο αποφάσισε να συμπτύξει τις δυνάμεις τόσο νότια, διεξάγοντας παράλληλα επιβραδυντικό αγώνα, επειδή θεώρησε ότι ο ελληνικός στρατός δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει το ιταλικό εκστρατευτικό σώμα. Ενώ οι Ιταλοί είχαν συγκεντρώσει ήδη στα ελληνοαλβανικά σύνορα 85.000 άνδρες έναντι των 35.000 Ελλήνων, το Γενικό Στρατηγείο αδυνατούσε να μεταφέρει ενισχύσεις από το εσωτερικό της χώρας στα σύνορα, λόγω ανεπαρκούς σιδηροδρομικού δικτύου και έλλειψης αυτοκινήτων.

Σε αυτές όμως τις σκέψεις των Ελλήνων επιτελών υπήρχε ένα πρόβλημα: Από τις 8 Μεραρχίες που υπολόγιζε το Γενικό Στρατηγείο να συγκεντρώσει στο αλβανικό μέτωπο, οι πέντε συγκροτούνταν από Ηπειρώτες και Μακεδόνες. Θα άφηναν οι Έλληνες της περιοχής δηλαδή τα σπίτια τους για να κατέβουν στο Μεσολόγγι ή στη Λαμία, προκειμένου να συνεχίσουν τον αγώνα; Παρατηρώντας τον χάρτη φαίνεται ότι το σχέδιο ΙΒβ έκτασης άνω των 200 χλμ. καλύπτει πολύ μεγαλύτερη έκταση συγκριτικά με το ΙΒα-150 χλμ., απαιτώντας περισσότερες δυνάμεις επάνδρωσης.

Επιπλέον, η λογική του Γενικού Στρατηγείου θα δημιουργούσε κύματα προσφύγων, ως αποτέλεσμα του πανικού που θα προξενούσε η εγκατάλειψη εκείνων των περιοχών. Ο Μεταξάς, είχε παρασυρθεί τόσο πολύ από το Γενικό Στρατηγείο ώστε δεν είχε αντιληφθεί τα καταστρεπτικά αποτελέσματα της συμπτύξεως, όπως έγραψε και ο Επιτελάρχης του Β΄ΣΣ Δημήτρης Μαχάς. Τα ορεινά και δύσβατα εδάφη, όμως, είναι αυτά που ευνοούν τους ασθενέστερους και ολιγάριθμους στρατούς, ώστε να ενεργούν σε βουνά και δάση ιδιαίτερα τη νύχτα. Συνεπώς, «η άμυνα η οποία θα εγκατέλειπε τας ορεινάς γραμμάς δια να κατέλθη εις τα βάθη των κοιλάδων και εις τον κάμπον είναι αναμφισβήτητον ότι θα εζημιούτο τακτικώς..».

Ο επιτελάρχης του Β΄ ΠΠ Δημήτρης Μαχάς διέκρινε αρκετά λάθη στη μελέτη Καθενιώτη αλλά και πολλά ορθά σημεία.

Παραδόξως, ο τρόπος χάραξης της συνοριακής γραμμής μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδας η οποία ξεκινούσε από το κόλπο των Φιλιατών και κατέληγε λοξά στις Πρέσπες, ευνοούσε εξαιρετικά τον αμυνόμενο ελληνικό στρατό. Ο επιτιθέμενος καθώς θα προχωρούσε νότια θα βρισκόταν συνεχώς εκτεθειμένος από τα αριστερά του θυμίζοντας τη λοξή φάλαγγα του Επαμεινώνδα. Ο κυρίαρχος παράγων έδαφος «επέτασσε ίνα η άμυνα του Αλβανικού μετώπου στηριχθή (…) εις λελογισμένον συνδυασμόν αμυντικών μετώπων και παραπλεύρων υπερκερωτικών επιθέσεων» από τον Τομέα Πίνδου ή Δ. Μακεδονίας που βρίσκονταν δεξιότερα και βορειότερα.

Εν τούτοις το Γενικό Στρατηγείο διέταζε ουσιαστικά τη Μεραρχία Ηπείρου: «τι σκοτώνεσθε επάνω στο Καλπάκι γυρίσετε πίσω από Μέτσοβο». Μολονότι το ΓΣ διέταζε τον διοικητή της Μεραρχίας Ηπείρου, Κατσιμήτρο να υποχωρήσει καλύπτοντας τη Δυτική Μακεδονία και προστατεύοντας τις διαβάσεις προς Αιτωλοακαρνανία, ο τελευταίος επέμενε πεισματικά να παρατάξει τις δυνάμεις του στη τοποθεσία ΙΒα.

Ο στρατηγός Κατσιμήτρος έχοντας μεριμνήσει με τον συνταγματάρχη Μαυρογιάννη να οχυρώσει τη περιοχή Ελαίας-Καλπακίου αποφάσισε να ανακόψει εκεί τον εχθρό και να μη παραχωρήσει αμαχητί εθνικό έδαφος επαληθεύοντας την αθεράπευτη στρατηγική μυωπία του Γενικού Στρατηγείου.