Συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Έντονη αντίδραση από το Ισραήλ.

του Χρήστου Α. Καπούτση

Σημαντική από κάθε άποψη είναι η συμφωνία   που επετεύχθη για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Ευοδώθηκαν οι συνομιλίες που έγιναν στην έδρα του ΟΗΕ στη Γενεύη, υπό  την προεδρία της επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της Ε.Ε. Κ.Άστον, από την ομάδα των έξι (οι υπουργοί εξωτερικών των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ρωσίας και της Κίνας), με το Ιρανό Υπουργό Εξωτερικών.  Η συμφωνία αυτή, που διαμορφώνει ένα πλαίσιο επαναπροσέγγισης της Δύσης με το Ιράν, πιθανότατα θα αποτελέσει την αφετηρία ευρύτερων γεωπολιτικών ανακατατάξεων.

Οι διαπραγματεύσεις αφορούσαν τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν σε αντάλλαγμα ελαφρύνσεις στις οικονομικές κυρώσεις που έχει επιβάλει η Δύση κατά της Τεχεράνης.

Η συμφωνία ανάμεσα στο Ιράκ και τις έξι δυνάμεις  θα είναι εξάμηνης διάρκειας και στο διάστημα αυτό θα μεγιστοποιηθούν οι προσπάθειες επίτευξης συνολικής συμφωνίας. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ , Μπάρακ Ομπάμα,  δήλωσε ότι το Ιράν δεν θα μπορεί να χρησιμοποιήσει τις συσκευές φυγοκέντρησης επόμενης γενιάς στο πλαίσιο της συμφωνίας αυτής και ότι βασικοί περιορισμοί "φράσσουν την πιο προφανή πορεία της Ισλαμικής Δημοκρατίας για την κατασκευή ατομικής βόμβας".

Η συμφωνία, μεταξύ άλλων,  προβλέπει το  σταμάτημα της κατασκευής της εγκατάστασης (βαρέως ύδατος) στη βάση  Αράκ όπου θα παραγόταν  πλουτώνιο.   Οι πυρηνικές εγκαταστάσεις σε Natanz και Fordow θα συνεχίσουν να λειτουργούν, αλλά υπό την εποπτεία διεθνών  επιθεωρητών.

Επίσης  οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν ότι θα  χαλαρώσουν τις κυρώσεις που είχαν επιβάλει στο ΙΡΑΝ, κατά 7 δισεκατομμύρια δολάρια, χωρίς να απαιτείται   συμφωνία με το Κογκρέσο.

Έχει και επικοινωνιακή, αλλά  και σημειολογική σημασία ο τρόπος ανακοίνωσης της συμφωνίας. Η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάθριν Αστον, έχοντας δίπλα και τους εφτά  υπουργούς Εξωτερικών που μετείχαν στις διαπραγματεύσεις για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ανέγνωσε στην έδρα του ΟΗΕ στη Γενεύη κοινή δήλωση ανακοινώνοντας "μια συμφωνία για ένα σχέδιο δράσης".

"Καταλήξαμε σε μια συμφωνία για ένα σχέδιο δράσης", τόνισε ενώ δίπλα της ήταν ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ. Μετά την ανάγνωση της δήλωσης, οι ομόλογοί του της ομάδας  (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία και η Γερμανία) αντάλλαξαν θερμές χειραψίες μεταξύ τους και με τον Ζαρίφ, ο οποίος απέφυγε να σφίξει το χέρι στην Κάθριν Αστον για θρησκευτικούς λόγους!!

Ο πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ροχανί χαιρέτισε τη συμφωνία, λέγοντας ότι θα ανοίξει νέους ορίζοντες.  «Η ψήφος του λαού υπέρ της μετριοπάθειας και της εποικοδομητικής εμπλοκής με τις άοκνες προσπάθειες της διαπραγματευτικής μας ομάδας θα ανοίξει νέους ορίζοντες» ανέφερε μέσω του λογαριασμού του στο Twitter.

«Το Ιράν δέχτηκε να σταματήσει να εμπλουτίζει ουράνιο πέραν του 5%. Δέχτηκε να μειώσει και να μετατρέψει τα αποθέματα εμπλουτισμένου κατά 20% ουρανίου που διαθέτει» διευκρίνισε ο αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι.  «Δεν υπάρχει η παραμικρή διαφορά ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ισραήλ για τον τελικό στόχο που είναι το Ιράν να μην αποκτήσει πυρηνική βόμβα» επισήμανε ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, προσθέτοντας: «Η ελπίδα μας είναι η συμφωνία για τα πυρηνικά να οδηγήσει σε μια νέα σχέση του Ιράν με τη Δύση και τους γείτονές του. Είναι πεπεισμένος, όπως είναι και ο πρόεδρος Ομπάμα, ότι κάναμε τη σωστή επιλογή».

Σημαντικό βήμα για τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας χαρακτήρισε τη συμφωνία ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών Λοράν Φαμπιούς, τονίζοντας, ωστόσο, ότι θα πρέπει να παρακολουθείται στενά ώστε να διασφαλίζεται η εφαρμογή της.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, εξέφρασε την ικανοποίησή του  για τη συμφωνία που επετεύχθη για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα εκτιμώντας ότι η συμφωνία αυτή δεν έχει «χαμένους», αλλά μόνο «κερδισμένους».

«Τώρα θα είναι πολύ δύσκολο να παρακαμφθούν τα δεδομένα που συλλέγει η ΙΑΕΑ. Είμαστε πεπεισμένοι ότι το Ιράν θα συνεργαστεί καλόπιστα με την διεθνή υπηρεσία» δήλωσε ο Λαβρόφ σε ρώσους δημοσιογράφους.

Η Κίνα χαιρέτισε την προσωρινή συμφωνία που επετεύχθη με το Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, η οποία θα «βοηθήσει στην προάσπιση της ειρήνης και της σταθερότητας στη Μέση Ανατολή και στη διατήρηση του διεθνούς προγράμματος μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων», όπως δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών, Ουάνγκ Γι.

 Έντονη αντίδραση του Ισραήλ

   Το Ισραήλ κατήγγειλε εντονότατα  την "κακή συμφωνία" στη Γενεύη για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα τονίζοντας ότι η Τεχεράνη "πήρε αυτό που ήθελε",  σύμφωνα με ανακοίνωση του γραφείου του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου που εκδόθηκε λίγες ώρες μετά την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και του Ιράν.

Ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Αβίγκντορ Λίμπερμαν εκφράζοντας τη λύπη του για τη συμφωνία της Γενεύης δήλωσε στο ισραηλινό ραδιόφωνο: "Η συμφωνία αυτή συνιστά τη μεγαλύτερη διπλωματική νίκη του Ιράν, το οποίο απέσπασε την αναγνώριση του αυτοαποκαλούμενου νόμιμου δικαιώματός του στον εμπλουτισμό ουρανίου". Όταν ρωτήθηκε για μια ενδεχόμενη ισραηλινή στρατιωτική επίθεση κατά του Ιράν, ο Λίμπερμαν, ηγέτης του εθνικιστικού κόμματος Ισραέλ Μπεϊτένου τόνισε ότι "όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι».  Και διευκρίνισε ο κ. Λιμπερμαν, ότι:  "Η ευθύνη της ασφάλειας του εβραϊκού λαού και των κατοίκων του Ισραήλ είναι αποκλειστική ευθύνη της ισραηλινής κυβέρνησης. Οποιαδήποτε απόφαση για το θέμα αυτό θα ληφθεί κατά τρόπο ανεξάρτητο και υπεύθυνο".

Το αμερικανικό think tank Stratfor σε  ανάλυσή του είχε εξετάσει τα σχέδια για ένα στρατιωτικό  χτύπημα στο Ιράν. Αυτό θα ήταν επιτυχημένο μόνο αν το  Ισραήλ, αναλάμβανε δράση  σε συνεργασία με τις ΗΠΑ. Όμως το  ενδεχόμενο αυτό , δηλαδή της αμερικανο-ισραηλινής αεροπορικής επιδρομής στο Ιράν,  είναι εξαιρετικά περιορισμένο, μετά  τη  συμφωνία της Γενεύης.  Οι αναλυτές του Stratfor ,υποστήριζαν ότι μια “μονομερής” επίθεση, δηλαδή  χωρίς τις ΗΠΑ,  δεν αποτελεί την πρώτη επιλογή του Ισραήλ.  Κι αυτό οφείλεται στις μεγαλύτερες στρατιωτικές δυνατότητες  και επιλογές που θα είχε η συνεργασία ΗΠΑ- ΙΣΡΑΗΛ  (συμπεριλαμβάνεται  και η αξιοποίηση του αμερικανικού  βομβαρδιστικού B-2 που είναι εξοπλισμένο με την Massive Ordnance Penetrator), αλλά και στο γεγονός ότι , αν συμμετείχαν οι  ΗΠΑ, τότε  θα υπήρχε καλύτερη και μεγαλύτερη  ανταπόκριση στα αντίποινα σε βάρος του Ιράν από τη διεθνή κοινότητα, ειδικά μάλιστα στο ενδεχόμενο κλεισίματος  των  Στενών  του Ορμούζ από το ΙΡΑΝ.

Ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις

  Κομβικό σημείο των γεωστρατηγικών εξελίξεων, που θα πάρουν τη μορφή χιονοστιβάδας, είναι η διαφαινόμενη επέκταση της συμφωνία των ΗΠΑ με το ΙΡΑΝ, πέραν του πυρηνικού προγράμματος του ΙΡΑΝ.  Είναι προφανές ότι, η πιθανή επαναπροσέγγιση του ΙΡΑΝ  με τη Δύση (ΗΠΑ-Ε.Ε.), μέσω οικονομικών, εμπορικών και διπλωματικών σχέσεων, θα αλλάξει ριζικά τον γεωπολιτικό  χάρτη της περιοχής. Θα διαμορφωθούν νέες συμμαχίες γεωοικονομικών και ενεργειακών συμφερόντων. Συμμαχίες, που θα ανατρέψουν τις σημερινές διακρατικές ισορροπίες, που έτσι  και αλλιώς,  είναι πολύ εύθραυστες.

Το Ισραήλ, ασκεί μεγάλες πιέσεις, ώστε να αποτραπεί η «βαθύτερη» προσέγγιση των αμερικανών με το Ιράν. Το Ισραήλ, που σήμερα κατέχει κυρίαρχο ηγεμονικό ρόλο σε ολόκληρη της περιοχή, βρίσκεται ήδη  σε δύσκολη θέση, μετά την επίτευξη της αμερικανό-ιρανικής συμφωνίας.

Το Ισραήλ βασίζεται στην στρατιωτική του ισχύ και στην αμέριστη υποστήριξη των Αμερικανών. Το ΙΡΑΝ, διαθέτει τεράστια ενεργειακά αποθέματα, σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο και είναι ελκυστικός σύμμαχος για τη Δύση.

Η Αμερικανική διπλωματία έχει να αντιμετωπίσει το εξής δίλλημα.

 Η επίτευξη των στρατηγικών στόχων, μπορεί να γίνει μέσω της στρατιωτικής ισχύος, ή μέσω της γεωοικονομίας και της ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, δηλαδή της οικονομικής διπλωματίας;  Πιο απλά, οι αμερικανοί προβληματίζονται, αν θα πρέπει να επιτύχουν τον έλεγχο της πιο Στρατηγικής περιοχής  του Πλανήτη, που περιλαμβάνει τη Β. Αφρικής , την ΑΝ. Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και την Αραβική  Χερσόνησο, με την αξιοποίησης της στρατιωτικής ισχύος; Επιλογή, όπου το Ισραήλ θα έχει σαφώς πρωταγωνιστικό ρόλο!   Ή με την διπλωματία και με συμφωνίες σε πολιτικό και ενεργειακό τομέα με ισχυρά κράτη, όπως το ΙΡΑΝ;  Η επίτευξη της αμερικανο-ιρανικής συμφωνίας στη Γενεύη, ερμηνεύεται ως επιλογή των αμερικανών στη διπλωματία και όχι στη στρατιωτική ισχύ και δράση.

Οι σχέσεις του Ισραήλ με τις ΗΠΑ βρίσκονται στο ναδίρ, λόγω της διαφορετικής αντίληψης  που έχουν για το ΙΡΑΝ. Βέβαια, το Ισραήλ, παρόλα αυτά παραμένει ο βασικότερος σύμμαχος των Αμερικανών στην περιοχή.

Ενδεικτικό,  των  πολύ σοβαρών εξελίξεων είναι ότι η Τουρκία, σπεύδει να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με το ΙΡΑΝ. Ταυτόχρονα, η Τουρκία, είναι πιο συγκρατημένη στην  υποστήριξη,  που παρείχε αφειδώς μέχρι πρότινος στους αντικαθεστωτικούς αντάρτες στη Συρία.

Και ακόμη η Τουρκία, έχει «παγώσει» τις προσπάθειες αναθέρμανσης των διπλωματικών σχέσεων της, με το Ισραήλ.

Οι   ελιγμοί  της τουρκικής διπλωματίας, για Συρία και Ισραήλ, ικανοποιούν  το σιιτικό καθεστώς της Τεχεράνης.

Η Ελλάδα και η κυπριακή Δημοκρατία, έχουν επενδύσει πολλά στην αναβάθμιση των σχέσεων τους, με το Ισραήλ.  Είχαμε επισημάνει σε παλαιότερη ανάλυσή μας,  ότι η Στρατηγική συνεργασία της Ελλάδας και της Κύπρου με το Ισραήλ, μπορεί να έχει πλεονεκτήματα και πράγματι έχει πολλά πλεονεκτήματα, αλλά κρύβει και παγίδες, ειδικά η συνεργασία στον στρατιωτικό τομέα.

Ποια θα είναι η ελληνική επιλογή, αν το ΙΣΡΑΗΛ, αποφασίσει να καταστρέψει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του ΙΡΑΝ, με τη χρησιμοποίηση στρατιωτικών μέσων, και ζητήσει τη βοήθεια της Ελλάδας, επικαλούμενο συμμαχικές υποχρεώσεις; Τι απαντά η Ελληνική Κυβέρνηση;

Επειδή οι διεθνείς εξελίξεις στην περιοχή μας αναμένονται ραγδαίες , θα πρέπει η να αλλάξει ρότα η ελληνική εξωτερική πολιτική.

Η ΕΛΛΑΔΑ χρειάζεται μια επιθετική , ευέλικτη και πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, με πολυμερείς συμμαχίες,  στη βάση κοινών συμφερόντων, απαγκιστρωμένη από τις ιδεοληψίες και τα δόγματα του παρελθόντος…