ΤΙ θα γίνει από την η επομένη των εκλογών (από ΔΕΥΤΕΡΑ 26 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ)

Του Χρήστου Α. Καπούτση

 

 Η επομένη μέρα των Βουλευτικών εκλογών, η Δευτέρα 26 Ιανουαρίου, είναι η αφετηρία ραγδαίων πολιτικών και πολιτειακών εξελίξεων.

Το πρωί της Δευτέρας, ο πρόεδρος της απερχόμενης Βουλής μεταβαίνει στο Προεδρικό Μέγαρο και ενημερώνει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας,  για το αποτέλεσμα των Βουλευτικών εκλογών.

Στην περίπτωση που το πρώτο σε εκλογική δύναμη κόμμα έχει εξασφαλίσει και κοινοβουλευτική πλειοψηφία (151+ αριθμό εδρών), τότε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί στο Προεδρικό Μέγαρο τον επικεφαλής του, και του δίνει εντολή σχηματισμού Κυβέρνησης, η οποία θα έχει ορκιστεί μέχρι την Τετάρτη 28 Ιανουαρίου. 

Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής (άρθρο 1 Κανονισμού), στις 5 Φεβρουαρίου θα γίνει η εναρκτήρια συνεδρίαση της βουλευτικής περιόδου και οι νέοι βουλευτές θα δώσουν τον οριζόμενο από το Σύνταγμα όρκο. Ακολούθως εκλέγεται ο Πρόεδρος της Βουλής και τα μέλη του Προεδρείου και αρχίζει η διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, αφού όμως προηγηθεί η παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην Κυβέρνηση από τη Βουλή.

 Τι θα συμβεί όμως, στην περίπτωση που το πρώτο κόμμα, δεν συγκεντρώνει στην απαιτούμενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ώστε να σχηματίσει αυτοδύναμη Κυβέρνηση.

Τότε, το Σύνταγμα προβλέπει στο άρθρο 37 παρ 3,4 τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών σχηματισμού Κυβέρνησης στα τρία πρώτα κόμματα και με διαφορά τριών ημερών,  για κάθε διερευνητική εντολή.  Επομένως,  η διαδικασία των διερευνητικών εντολών θα είναι μέχρι 9 μέρες το μέγιστο, διότι μπορεί κάποιος αρχηγός κόμματος, να καταθέσει την εντολή την επομένη. Δηλαδή, οι διερευνητικές εντολές ολοκληρώνονται στις 3 ή 4 Φεβρουαρίου το αργότερο.

Εφόσον οι εντολές αποβούν άκαρπες, τότε, στις 4 Φεβρουαρίου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων σε σύσκεψη και  επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής, για τη διενέργεια εκλογών. Σε περίπτωση αποτυχίας,   αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗΣ κυβέρνησης,  για να διενεργήσει νέες Βουλευτικές εκλογές και διαλύει τη Βουλή. Άρα η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας αναβάλλεται και  θα γίνει από τη νέα Βουλή.

Στην περίπτωση όμως, που σχηματιστεί Κυβέρνηση, είτε μονοκομματική, είτε συνεργασίας, τότε η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας γίνεται ως εξής:

Στις 5 Φεβρουαρίου, η Βουλή συγκροτείται σε Σώμα. Εκλέγεται ο Πρόεδρος και τα μέλη του Προεδρείου της Βουλής. Αμέσως μετά,  ξεκινάει η διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, που δεν μπορεί να γίνει νωρίτερα από  την 7^η Φεβρουαρίου. Επισημάνουμε ότι, της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας  προηγείται (στην περίπτωση αυτή χρονικά),  ο σχηματισμός Κυβερνήσεως,  που να έχει την εμπιστοσύνης της Βουλής. H διαδικασία είναι η εξής:

Οι 300 Βουλευτές εκλέγουν με ονομαστική φανερή ψηφοφορία Πρόεδρο της Δημοκρατίας με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών (180 βουλευτές).  Αν δεν επιτευχθεί η πλειοψηφία αυτή, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται μέσα σε πέντε ημέρες και εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών (151 βουλευτές).  Αν δεν επιτευχθεί ούτε αυτή η πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ακόμη μια φορά, ύστερα από πέντε ημέρες, μεταξύ των δύο προσώπων που πλειοψήφησαν και θεωρείται ότι έχει εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε τη σχετική πλειοψηφία.

Υπάρχει Ιστορικό προηγούμενο διάλυσης της Βουλής για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας: Στις 5 Μαΐου 1990,  εξελέγη πρόεδρος της Δημοκρατίας για δεύτερη προεδρική θητεία ο Κωνσταντίνος Καραμανλής  συγκεντρώνοντας κατά την πέμπτη ψηφοφορία 153 ψήφους βουλευτών, τις λιγότερες με τις οποίες εξελέγη ποτέ πρόεδρος. Ήταν οι 151 ψήφοι της Ν.Δ. και οι δύο ψήφοι των μουσουλμάνων βουλευτών Σαδίκ και Φαΐκογλου. Αντίστοιχα, η προεδρική εκλογή του 2005 έφερε τον Κάρολο Παπούλια στο μέγαρο της Ηρώδου του Αττικού με ρεκόρ ψήφων (279 βουλευτές ψήφισαν υπέρ), αφού Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ συμφώνησαν να ψηφίσουν κοινό υποψήφιο.

Σύμφωνα με τον καταστατικό χάρτη της Χώρας (Σύνταγμα).

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ρυθμιστής του Πολιτεύματος (άρθρο 30 παρ. 1).

Εκλέγεται από τη Βουλή και έχει το δικαίωμα της επανεκλογής μία μόνο φορά.

Τα προσόντα που πρέπει να συγκεντρώνει ο Πρόεδρος είναι τέσσερα:

    1.η ελληνική ιθαγένεια η οποία πρέπει να έχει αποκτηθεί πέντε τουλάχιστον χρόνια πριν από την εκλογή

    2.η ελληνική καταγωγή από τον πατέρα ή τη μητέρα

    3.η συμπλήρωση του τεσσαρακοστού έτους της ηλικίας κατά την ημέρα της εκλογής

    4.η νόμιμη ικανότητα του εκλέγειν (ενεργητικό εκλογικό δικαίωμα)

Το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι ασυμβίβαστο με οποιοδήποτε άλλο αξίωμα, θέση ή έργο.

Η θητεία του Προέδρου είναι πενταετής και παρατείνεται σε δύο μονο περιπτώσεις:

·         σε περίπτωση πολέμου, έως τη λήξη του

·         σε περίπτωση κατά την οποία η διαδικασία εκλογής του νέου Προέδρου δεν περατωθεί εγκαίρως, έως την ανάδειξη του νέου Προέδρου.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, έχει στη διάθεσή του επίσης κάποιες έκτακτες εξουσίες, οι οποίες πρέπει να υπογραφούν από τον αντίστοιχο Υπουργό. Η αναθεώρηση του Συντάγματος το 1986 περιόρισε τις εξουσίες του Προέδρου. Ο Πρόεδρος δεν μπορεί  να διαλύσει  το Κοινοβούλιο, να παύσει την Κυβέρνηση, να αναστείλει την ισχύ άρθρων του Συντάγματος ή να κηρύξει κατάσταση πολιορκίας, χωρίς την αντίστοιχη υπογραφή του Πρωθυπουργού ή του αντίστοιχου Υπουργού. Για να προκηρύξει δημοψήφισμα,  χρειάζεται την έγκριση της Βουλής.

Πριν από την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, η νέα Κυβέρνηση,  υποχρεούται να ζητήσει την ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής. Όπως ορίζει το άρθρο 84 του Συντάγματος και το άρθρο 141 του Κανονισμού, η κυβέρνηση διαθέτει την  εμπιστοσύνη της Βουλής,  αν οι προγραμματικές δηλώσεις και το Κυβερνητικό πρόγραμμα όπως θα παρουσιαστούν στη Βουλή, από τον Πρωθυπουργό και τους  Υπουργούς,  εγκριθεί από την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών (151 βουλευτές αν είναι παρόντες και οι 300 βουλευτές), η οποία όμως, δεν επιτρέπεται να είναι μικρότερη από τα δύο πέμπτα του όλου αριθμού των βουλευτών (120 βουλευτές). Αφού λοιπόν, η Κυβέρνηση πάρει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, τότε, αρχίζει η διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας.

               ****

Απευθυνθήκαμε στον Συνταγματολόγο – Δικηγόρο Θανάση Γ. Ξηρό, από τον οποίο ζητήσαμε την υπεύθυνη και επιστημονικά τεκμηριωμένη άποψή του, για την επομένη των εκλογών. Ο Θ. Ξηρός, στην απάντησή του, επισημαίνει, μεταξύ άλλων και τα εξής:

«Η Βουλή που θα εκλεγεί την Κυριακή προβλέπεται να συνέλθει στην Α΄ Τακτική της Σύνοδο στις 5 Φεβρουαρίου και θα συγκροτηθεί μια ημέρα μετά, εκλέγοντας το προεδρείο της. Εάν έως τότε δεν έχει αναδειχθεί πρωθυπουργός, την επομένη θα προκηρυχθούν εκλογές, πιθανότατα την Κυριακή 1η Μαρτίου. Την ευθύνη διενέργειάς τους θα αναλάβει διακομματική ή υπηρεσιακή κυβέρνηση, η τελευταία με πρωθυπουργό τον, αρχαιότερο, Πρόεδρο ενός των τριών Ανωτάτων Δικαστηρίων. Δεν αποκλείεται πάντως η Βουλή να διαλυθεί νωρίτερα, εφόσον η αδυναμία συναινέσεων έχει ήδη καταστεί πρόδηλη. Τότε η συγκρότησή της, κατά πάσα βεβαιότητα, θα επισπευσθεί.

 Η ανάδειξη πρωθυπουργού και η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας αποτελούν διακριτές διαδικασίες στη λειτουργία του πολιτεύματος. Αν και βαίνουν, κατά κανόνα, ασύμπτωτα, θα μπορούσαν, κατ’ εξαίρεση, να κινηθούν παράλληλα, όταν η αναζήτηση πρωθυπουργού συνεχίζεται και πέραν της συγκρότησης της νέας Βουλής. Ακόμη και τότε είναι πάντως αμφίβολο, εάν η εκκίνηση της προεδρικής εκλογής θεωρείται επιτρεπτή.

 Διαβουλεύσεις δύο και πλέον εβδομάδων χωρίς επιτυχή κατάληξη, εκτιμάται βάσιμα ότι παραμένουν τεχνητά ζωντανές, χωρίς ρεαλιστική προσδοκία συναίνεσης και, πιθανότατα, υπηρετώντας σκοπιμότητες. Εξάλλου, η σύμπτωση στο πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας βουλευτών που φθάνουν την αυξημένη ή, έστω, την απόλυτη πλειοψηφία, δηλαδή σε συσχετισμό προεδρικής εκλογής, δύσκολα δεν θα είχε ήδη συμφωνήσει στον εντολοδόχο πρωθυπουργό. Τέλος, η αναμονή της προεδρικής εκλογής, παρατείνει, αδικαιολόγητα, την παραμονή στην εξουσία σχήματος, που στερείται την κοινοβουλευτική και την πολιτική νομιμοποίηση να κυβερνά. Και όλα αυτά τη στιγμή που η πρόταξη της προεδρικής εκλογής δεν αντιμετωπίζει πραγματική θεσμική ανάγκη, δεδομένου ότι η θητεία του Κ. Παπούλια ολοκληρώνεται την 11η Μαρτίου 2015. Για όλους αυτούς τους λόγους, επιβάλλεται, λοιπόν, η άμεση προσφυγή σε νέες εκλογές.»