Η άγνοια ή η σκοπιμότητα δημιουργούν τον μύθο της οριοθέτησης της ΑΟΖ;

ΑΡΘΡΟ του Χρήστου Καπούτση

Οι  ενεργειακοί πόροι της ανατολικής Μεσογείου, η ασφάλεια των θαλασσίων οδών και οι εξελίξεις σε Λιβύη, Συρία και Ιράκ, ήταν στο επίκεντρο των συζητήσεων που είχαν στην Αθήνα, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας,  με τον πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη και με τον πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι. Δημιουργείται μια ισχυρή τριμερής  ενεργειακή συμμαχία, που με την διαμεσολάβηση της αμερικανικής διπλωματίας, πρόκειται να  εξελιχθεί σε τετραμερή πολιτικό- στρατιωτική συμμαχία με την προσθήκη  και του Ισραήλ. Ελλάδα, Αίγυπτος, Κύπρος και Ισραήλ, θα αποτελέσουν την αιχμή του δόρατος της Δυτικής Συμμαχίας (ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-Ε.Ε.) στις  γεωπολιτικές στοχεύσεις της,  στις προτεραιότητές της στα ενεργειακά και γενικά στην Στρατηγική της Δύσης, στην ενιαία περιοχή της Β. Αφρικής, της Α. Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.  Όμως, για να υλοποιηθούν τα δυτικά σχέδια, θα πρέπει ο ευρύτερος Αφρικανικός χώρος να μπει σε νέα εποχή εσωτερικής σταθερότητας,  να τερματιστεί ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή και ιδίως στη Συρία, να αντιμετωπιστεί με όρους ανθρωπισμού η προσφυγική τραγωδία και να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι εγκληματίες τρομοκράτες του ισλαμικού κράτους (ISIS), που πλουτίζουν από το λαθρεμπόριο πετρελαίου και ενισχύονται από τον  ακραίο θρησκευτικό φονταμενταλισμό. Στόχοι σαφώς δύσκολοι, όχι όμως και εντελώς ανέφικτοι.

Στην τριμερή συνδιάσκεψη των Αθηνών,  έγινε ιδιαίτερος λόγος για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας, Αιγύπτου και Κύπρου. Μάλιστα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας  Προκόπης Παυλόπουλος κατά την συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου  Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι στο Προεδρικό Μέγαρο, εξήρε την Τριμερή Συνεργασία μεταξύ Ελλάδας-Αιγύπτου και Κύπρου, που αφορά- όπως είπε- πολλά θέματα και ιδίως, την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), υπογραμμίζοντας,  ότι η τριμερής αυτή συνεργασία αποτελεί πρότυπο γιατί σέβεται απολύτως το Διεθνές Δίκαιο στο σύνολό του, δηλαδή και το γραπτό και το εθιμικό, και τόνισε ότι από αυτήν την συνεργασία πολλά μπορούν να διδαχθούν και άλλοι. Και ιδίως η Τουρκία σε ό,τι αφορά τη συνεργασία της με όλους μας, και ιδίως με την Ελλάδα και την Κύπρο.

Η Τουρκία το εμπόδιο

Με αφορμή τις δηλώσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας Π.Παυλόπουλου, του πρωθυπουργού Α. Τσίπρα και του υψηλού προσκεκλημένου τους  Πρόεδρου  της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι και του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Ν. Αναστασιάδη, σχετικά με την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου, διευκρινίζουμε τα εξής:

 Η  Ελλάδα, βάσει του άρθρου 3 της Σύμβασης των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας (Montego Bay, 1982), το οποίο αποτελεί παράλληλα και εθιμικό δίκαιο, δικαιούται να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της μέχρι τα 12 ν.μ.  Κατά την επικύρωση της Σύμβασης των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας από την Ελληνική Βουλή, η χώρα μας προέβη σε δήλωση ότι ο χρόνος και ο τρόπος άσκησης του δικαιώματος επέκτασης της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης είναι ζήτημα που απορρέει από την εθνική της στρατηγική, χωρίς αυτό να σημαίνει ούτε κατ’ ελάχιστον απεμπόληση εκ μέρους της του δικαιώματος αυτού.  Απαντώντας η  Τουρκία στη σύννομη ελληνική ενέργεια, με ομόφωνο ψήφισμα της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (8/6/1995), απειλεί με πόλεμο την Ελλάδα σε περίπτωση επέκτασης της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης πέραν των 6 ν.μ. (causus belli)!. Όμως, η  τουρκική δήλωση περί πολέμου δεν αφορά την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Και ακόμη,  η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας.

Η Ελλάδα δεν έχει ορίσει ΑΟΖ με καμία γείτονα χώρα, αν και έχει το δικαίωμα να το πράξει σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και τη διεθνή νομοθεσία.  Επίσης, σύμφωνα με τη Διεθνή Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας (1982), η αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων (αλιεία), καθώς και του υποθαλάσσιου ορυκτού πλούτου. Η διαφορά μεταξύ χωρικών υδάτων και ΑΟΖ είναι πως στα χωρικά ύδατα το παράκτιο κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα,  ενώ η ΑΟΖ αποτελεί απλό "κυριαρχικό δικαίωμα", το οποίο αναφέρεται στη δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους μέχρι και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, παρότι η επιφάνεια θεωρείται ότι είναι διεθνή ύδατα (ελεύθερη ναυσιπλοΐα).

Η  Αίγυπτος μετά την ανακάλυψη του τεράστιου κοιτάσματος Ζορ μόλις 6 ν.μ. από την ΑΟΖ της Κύπρου, εξελίσσεται σε  πρωταγωνιστή στο θέμα των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο. Όμως,  οποιαδήποτε ενεργειακή συνεργασία ή συμφωνία αξιοποίησης του υποθαλάσσιου ορυκτού πλούτου, της Αιγύπτου με την Ελλάδα και την Κύπρο, προϋποθέτει την οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ.

Το κλειδί στην οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου είναι το Καστελόριζο. Το Καστελόριζο μαζί με τη Στρογγύλη  και με το σύμπλεγμα νησίδων και βραχονησίδων (συνολικά 13) του Καστελόριζου, πληρούν τις προϋποθέσεις , όπως περιγράφονται στο Δίκαιο της Θάλασσας (Montego Bay, 1982), ώστε να έχουν Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).  Η Τουρκία διατείνεται ότι, το Καστελόριζο δεν ανήκει στο Αιγαίο, αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκική διπλωματία υποστηρίζει ακόμη, ότι το σύμπλεγμα των 13 νησίδων της περιοχής του  Καστελόριζου διέπεται από ειδικό καθεστώς, των αποκομμένων νησίδων που επικάθονται επί της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Άρα, δεν διαθέτουν ούτε ΑΟΖ , ούτε και δικής τους υφαλοκρηπίδα!  Αν όμως γίνει αποδεκτή η τουρκική άποψη, τότε, το Καστελόριζο αποκόπτεται από τον Εθνικό κορμό και το σημαντικότερο, αν γίνει δεκτό ότι το Καστελόριζο δεν διαθέτει ΑΟΖ, τότε η Ελλάδα,  δεν θα έχει δυνατότητα οριοθέτησης της ΑΟΖ με την Κύπρο, αφού θα παρεμβάλλεται η ΑΟΖ της Τουρκίας. Και προφανώς, δεν υπάρχει θέμα οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, αλλά οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου. Συνεπώς, το Καστελόριζο έχοντας δική του ΑΟΖ, ως κατοικούμενο νησί, αποτελεί βασικό σημείο οριοθέτησης της ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο και με την Κύπρο, αλλά και των μεταξύ τους θαλασσίων συνόρων. Και στην περίπτωση αυτή,  η Τουρκία δεν θα έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο.  Οι Ερντογάν – Νταβούτογλου, δεν αναγνωρίζουν ΑΟΖ στο Καστελόριζο και συνεπώς,  δεν δέχονται ότι υπάρχουν θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου.  Επειδή όμως, το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει συμφωνία των παράκτιων κρατών στην οριοθέτηση της ΑΟΖ, πολύ δύσκολα θα οριοθετηθούν οι θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο, αφού θα πρέπει να συμπέσουν οι απόψεις της Ελλάδας, της Τουρκίας, της Κύπρου, της Συρίας, του Λιβάνου, του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της Λιβύης. Δηλαδή εξαιρετικά σύνθετο  πρόβλημα, υψηλού βαθμού δυσκολίας, ακόμη και ως υπόθεση εργασίας ….

Ενδεικτικό των δυσκολιών που υπάρχουν για την οροθέτηση των θαλασσίων συνόρων σε περιοχές πλούσιες σε υδρογονάνθρακες, είναι  ότι ο  Πρόεδρος της Αιγύπτου δέχτηκε σκληρή κριτική από την εκτός νόμου ισχυρή αιγυπτιακή αντιπολίτευση τη Μουσουλμανική Αδελφότητα «FREEDOM AND JUSTICE», που σε ανάρτηση στην ιστοσελίδα του κόμματος, επισημαίνεται ότι: «Ο Ελ- Σίσι πήγε στην Ελλάδα για την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων και για να προδώσει την Τουρκία. Τα όσα της συνομολόγησαν στην Αθήνα, περί  μιας νέας συμφωνίας οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων στη Μεσόγειο, σε συνεργασία με την σιωνιστική οντότητα, έχουν στόχο να καταλάβουν την  ανακάλυψη του φυσικού αερίου.»  Επίσης ο φιλοκυβερνητικός Τύπος στην Τουρκία κατηγορεί τον Πρόεδρο της Αιγύπτου για όσα δήλωσε στην Αθήνα σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ, ενώ κύκλοι του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών  τόνιζαν με έμφαση ότι: «Χωρίς τη συμμετοχή και τη συμφωνία της Τουρκίας, είναι αδιανόητη η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο.  Θα πρέπει ο Πρόεδρος της Αιγύπτου να καταλάβει ότι η Αίγυπτος δεν έχει θαλάσσια σύνορα με την Ελλάδα, αλλά με την Τουρκία».  Το κόμμα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας της Αιγύπτου έχει  πολύ στενές πολιτικο-θρησκευτικές σχέσεις με το Ισλαμικό κόμμα (ΑΚΡ) της Τουρκίας. 

Κοντολογίς, οι «εθνο-λεβέντικες» δηλώσεις ελλήνων πολιτειακών παραγόντων (Πρωθυπουργού, Υπουργών Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών, αλλά και στελεχών της Αντιπολίτευσης), ότι η Ελλάδα  είναι έτοιμη να προχωρήσει στην οριοθέτηση της ΑΟΖ ή ότι η Ελλάδα θα ανακηρύξει μονομερώς τη «δική της» ΑΟΖ, αν δεν προέρχονται από παχυλή άγνοια, τότε σίγουρη ενέχουν το στοιχείο της πολιτικής ή ακόμη χειρότερα της κομματικής σκοπιμότητας.