Οι αξιώσεις της Τουρκίας για ΝΑΤΟ, Αιγαίο, Καστελόριζο, Κύπρο και Συρία.

άρθρο του Χρήστου Καπούτση

 Η Τουρκία εύκολα υπογράφει διεθνείς  συμφωνίες, εξασφαλίζοντας μάλιστα ισχυρά ανταλλάγματα, αλλά, όπως αποδεικνύεται από το ιστορικό παρελθόν, πολύ δύσκολα εφαρμόζει με συνέπεια τα συμπεφωνημένα.  Στις Βρυξέλες και στη Σμύρνη, οι πρωθυπουργοί Ελλάδας Α. Τσίπρας και Α. Νταβούτογλου, σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις  τους, συζήτησαν εκτενώς το προσφυγικό και θέματα που σχετίζονται με αυτό, όπως  η αποστολή και ο ρόλος του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο και η κρίση στη Συρία.  Ο Τούρκος πρωθυπουργός, σχετικά με τη Συρία και το ΝΑΤΟ, προέβαλε τις γνωστές μαξιμαλιστικές τουρκικές θέσεις, που δεν μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές από την Ελλάδα.  Ωστόσο, υπάρχει και μια θετική εξέλιξη, που είναι,   να επικαιροποιηθεί και να εφαρμοστεί άμεσα, η συμφωνία για  την επανεισδοχή  αριθμού  προσφύγων από τη Συρία και το Ιράκ και κάποιων παράτυπων μεταναστών  να επιστρέψουν πίσω στην Τουρκία, που τώρα βρίσκονται παρανόμως στην Ελλάδα ή ακόμη και όσων θα φτάσουν στα Ελληνικά νησιά τις επόμενες μέρες,  από τα τουρκικά παράλια.

Πρέπει ωστόσο  να επισημάνουμε  ότι η Τουρκία έχει υπογράψει πρωτόκολλα επανεισδοχής με την Ε.Ε. το 2010 και με την Ελλάδα το 2001, το οποία όμως δεν εφαρμόστηκαν με ευθύνη της Άγκυρας. Είναι χαρακτηριστικό  ότι,  από την έναρξη ισχύος του Πρωτοκόλλου του 2001 μέχρι και τον Ιανουάριο του 2015 ζητήθηκε από την Τουρκία η επανεισδοχή 137.722 παράτυπων μεταναστών, εκ των οποίων οι τουρκικές Αρχές δέχθηκαν την επανεισδοχή 13.314 μεταναστών και παρέλαβαν τελικά μόνο 3.838!!

Η Τουρκία, τόσο σε διμερές ελληνοτουρκικό επίπεδο, όσο και στην Σύνοδο κορυφής Ε.Ε. – Τουρκίας, πρόβαλε αιτήματα , που άφησαν εμβρόντητους τους ευρωπαίους ηγέτες,  προκειμένου να συμβάλει στην αντιμετώπιση του κυκλώματος διακινητών και στο περιορισμό των προσφυγικών ροών. Απάνθισμα των τούρκικων προτάσεων τα παρακάτω:  

1.     Έρευνα και Διάσωση

Η Τουρκία στα πλαίσια της αποστολής της Ναυτικής Δύναμης του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο και παρά τις διεθνείς  συμφωνίες και συμβάσεις,  επιμένει  να αναλαμβάνει επιχειρήσεις Έρευνας και διάσωσης ανατολικά του 25^ου μεσημβρινού .   Ουσιαστικά δηλαδή προβάλει εθνοτικές κυριαρχικές αξιώσεις  στο μισό Αιγαίο.  Και αυτό διότι, ο 25ος Μεσημβρινός διχοτομεί το Αιγαίο. Ξεκινά από τα παράλια του Νέστου ποταμού, δυτικά της Ξάνθης, διέρχεται δυτικά της Λήμνου, περνά κοντά στο  Στενό του Καφηρέα (Εύβοια) και στην  Τήνο , περιλαμβάνει την Κάρπαθο και φτάνει μέχρι την  Κρήτη.

Τι ισχύει ;  Η έρευνα και διάσωση για αεροπορικά ατυχήματα διέπεται από το Παράρτημα 12 της Σύμβασης του Σικάγο του 1944 και τους Κανόνες και Συστάσεις του ICAO. Η ελληνική περιοχή ευθύνης για έρευνα και διάσωση, συμπίπτει με το FIR Αθηνών.  Επίσης,  η Ελλάδα ασκεί τον συντονισμό των  επιχειρήσεων εντός του FIR Αθηνών, σε περιπτώσεις ναυτικών ατυχημάτων , από τη δεκαετία του 1950.  Παρά λοιπόν τα νομίμως ισχύοντα  στο Αιγαίο,  η Τουρκία εξέδωσε τον Κανονισμό 1988/13559 (όπως αυτός τροποποιήθηκε από τον Κανονισμό 2001/3275), με τον οποίο όρισε ως περιοχή ευθύνης της για παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης, χωρίς να διευκρινίζει εάν πρόκειται για ναυτικά ή και για αεροπορικά ατυχήματα, περιοχή που, πέραν των FIRs Κωνσταντινούπολης και Άγκυρας, περιλαμβάνει τμήμα του FIR Αθηνών μέχρι το μέσο περίπου του Αιγαίου, εγκλωβίζοντας μεγάλο τμήμα της ελληνικής επικράτειας εντός τουρκικής περιοχής έρευνας και διάσωσης.

2.  Δωδεκάνησα – Καστελόριζο

Η Τουρκία, απαιτεί, η δράση της Ναυτικής Δύναμης του ΝΑΤΟ, να μην περιλαμβάνει τα Δωδεκάνησα και κυρίως το Καστελόριζο.  Η Τουρκία προβάλει ως αιτία, ότι τα Δωδεκάνησα είναι αποστρατικοποιημένη περιοχή, ενώ το Καστελόριζο δεν ανήκει στο Αιγαίο.

Τι ισχύει;  Τα Δωδεκάνησα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα "κατά πλήρη κυριαρχία" από τη Σύμβαση Ειρήνης των Παρισίων, μεταξύ Ιταλίας και Συμμάχων, τον Απρίλιο του 1947. Πράγματι υπάρχει ρητή διάταξη που  προβλέπει  την αποστρατικοποίηση των νήσων αυτών: "Αι ανωτέρω νήσοι θα αποστρατιωτικοποιηθώσι και θα παραμείνωσιν αποστρατιωτικοποιημέναι".   Όμως η  Τουρκία, για λόγους καθαρά επεκτατικούς  και κινούμενη εκτός νομιμότητας,  επικαλείται  την  Συνθήκη του 1947, παρότι,  δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος.  Σύμφωνα μάλιστα  με το άρθρο 34 της Συνθήκης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, "μια συνθήκη δεν δημιουργεί υποχρεώσεις ή δικαιώματα για τρίτες χώρες" εκτός των συμβαλλομένων.

Σχετικά με το Καστελόριζο  (σύμπλεγμα 13 νησίδων) η ελληνική διπλωματία πρέπει να δώσει σκληρή μάχη να ανατρέψει τις τουρκικές αιτιάσεις και να γίνει αποδεκτό από την διεθνή κοινότητα,  ότι  διαθέτει και υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.  Πρόκειται για μείζον Εθνικό θέμα, διότι, από το Καστελόριζο εξαρτάται,  αν η Ελλάδα θα έχει θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο και την Αίγυπτο.

3.    Προσφυγικό και ένταξη στην Ε.Ε.

Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Α. Νταβούτογλου, κατά την παρέμβασή του στη Σύνοδο Κορυφής Ε.Ε.- Τουρκίας, αιφνιδιάζοντας τους ευρωπαίους ηγέτες, συνέδεσε το προσφυγικό με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.!  Ζήτησε το άνοιγμα των ενταξιακών κεφαλαίων και την επιτάχυνση των διαδικασιών ένταξης της Τουρκίας  στην Ε.Ε., ως ισχυρό μέσο αποτροπής των προσφυγικών ροών,  από την Τουρκία προς τα Ελληνικά νησιά και την Ευρώπη.  Μάλιστα ο Α. Νταβούτογλου συνομιλώντας με αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είπε, ότι εάν επιθυμούν να συνδέσουν το προσφυγικό και με την επίλυση του Κυπριακού, «θα πρέπει να δώσουν εγγυήσεις στην Τουρκία ότι τα ενταξιακά κεφάλαια θα ξεπαγώσουν το 2016, ακόμη και εάν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο "Νότο", είναι αρνητικό»! (σ.σ.  ο Α. Νταβούτογλου χαρακτήρισε ως «Νότο» την Κυπριακή Δημοκρατία, ισότιμο κράτος- μέλος της Ε.Ε.). Πάντως, η Κυπριακή Δημοκρατία  ξεκαθάρισε σε ανώτατο επίπεδο και σε κάθε κατεύθυνση ότι δεν πρόκειται να συναινέσει σε ξεπάγωμα τουρκικών διαπραγματευτικών κεφαλαίων.   

4.    Εμπλοκή του ΝΑΤΟ στη Συρία

Την ενεργό ανάμειξη του ΝΑΤΟ στη κρίση στην Συρία, επιδιώκει η Τουρκία. Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Α. Νταβούτογλου στις συνομιλίες που είχε στις Βρυξέλες με ευρωπαίους ηγέτες στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής Ε.Ε.- Τουρκίας  για το προσφυγικό, αλλά και κατά τη συνάντησή του  με τον Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, αφού υπέδειξε  τη Ρωσία, ως τη βασική αιτία του προσφυγικού,  λόγω της βομβαρδισμών που εκτελούν  ρωσικά μαχητικά  σε πόλεις της Βόρειας Συρίας, πρότεινε,  το ΝΑΤΟ, να αποκτήσει μια δυναμική παρουσία στο τουρκο- συριακά σύνορα, ικανή να αποτρέψει την ανεξέλεγκτη ροή   Σύρων προσφύγων προς την  Τουρκία.   Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας εκτιμά, ότι όσο η παρουσία του ΝΑΤΟ στη Συρία θα αυξάνει, τόσο θα μειώνεται η επιρροή της Μόσχας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.  Ειδικά μάλιστα, μετά ο πρωτοφανές «φιάσκο» του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο , για το προσφυγικό,  η Ατλαντική Συμμαχία, «παρασύρθηκε» από την τουρκική διπλωματία και τώρα, αργά αλλά σταθερά, «μπαίνει» ενεργά στη Συριακή κρίση και στην επιδεινούμενη στρατιωτική ρωσο-τουρκική αντιπαράθεση.

Η Σμύρνη

 Στη διπλωματία, όταν θέτεις ένα σοβαρό εθνικό θέμα, θα πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για όλες τις πιθανές απαντήσεις και να έχεις πάντα τον τελευταίο λόγο, που θα είναι πλήρως τεκμηριωμένος.  Ο Πρωθυπουργός Α. Τσίπρας στις κοινές δηλώσεις με τον Τούρκο ομόλογό του Α. Νταβούτουγλου (έμπειρος πολιτικός  και Καθηγητής διπλωματικών σχέσεων) στη Σμύρνη, σωστά έθεσε κάποια από τα σοβαρά ελληνοτουρκικά προβλήματα, , αλλά επί των απαντήσεων του Α. Νταβουτογλου, δεν είχε ανταπαντήσεις. Για παράδειγμα:

1.          Ζήτησε ο Πρωθυπουργός να καταργηθεί το « casus belli» (αιτία πολέμου), επειδή είναι κατάλοιπο μιας άλλης εποχής. Ο Νταβουτογλου απάντησε «πολύ ευχαρίστως, αρκεί η Ελλάδα να παραιτηθεί από το δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σε 12 ν.μ.» Δεν υπήρξε απάντηση από τον Α. Τσίπρα, κακώς, διότι θα έπρεπε να υπενθυμίσει στον συνομιλητή του το εξής: Η Τουρκία αμφισβητεί ένα νόμιμο κυριαρχικό  δικαίωμα της Ελλάδας, με απειλή πολέμου (casus belli),  στην περίπτωση που η χώρα μας επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια, όπως προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας και όπως έχει πράξει το σύνολο σχεδόν των παράκτιων κρατών της διεθνούς κοινότητας, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης (σε Εύξεινο Πόντο και Ανατολική Μεσόγειο).

2.        Ο Α. Τσίπρας έθιξε το θέμα των τουρκικών παραβιάσεων του εθνικού μας εναέριου χώρου από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη στο Αιγαίο. Ο Α. Νταβούτογλου απάντησε ότι δεν συμμερίζεται αυτή την άποψη διότι,  όπως διευκρίνισε,  αυτά που  εσείς θεωρείται παραβιάσεις εμείς δεν το θεωρούμε παραβιάσεις και ισχύει και το αντίθετο. Και πάλι ο Πρωθυπουργός δεν απάντησε, παρότι είχε το διεθνές δίκαιο με το μέρος του. Τι θα μπορούσε να απαντήσει ο Α. Τσίπρας; Ότι ο  ισχυρισμός του Α. Νταβούτογλου για το εύρος  του ελληνικού εθνικού εναερίου χώρου, είναι αβάσιμος διότι: Α. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο,  ο «δικαιούμενος το μείζον, δικαιούται και το έλασσον», η άσκηση κυριαρχίας στον εναέριο χώρο μέχρι τα 10 ν.μ. είναι απολύτως νόμιμη, αφού δεν υπερβαίνει τα 12 ν.μ. που ορίζει το δίκαιο της θάλασσας ως ανώτατο όριο του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εθνικού εναέριου χώρου. Β.  Η Τουρκία, από το 1931 και για πολλές δεκαετίες αποδεχόταν το εύρος των 10 ν.μ. του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου χωρίς αμφισβήτηση.  Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα εφαρμόσθηκε από το 1931, χωρίς οποιαδήποτε διαμαρτυρία, όσον αφορά στη νομική του βάση.

3.        Μάλλον με προβλημάτισε η δήλωση του Α. Νταβούτογλου ότι: «η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν περάσει σε άλλη φάση, έχουν αλλάξει φύση οι σχέσεις τους και εδώ στην Σμύρνη, 22 υπουργοί κάθισαν σε ένα τραπέζι σαν να ήταν εθνική κυβέρνηση»!  Τι ήθελε πράγματι να πει η «αλεπού» της διπλωματίας;