Η Αποστασία και τα Ιουλιανά του 1965 – Η ανατροπή του Μακαρίου 15 Ιουλίου 1974. Επετειακό αφιέρωμα .

Χρήστος Καπούτσης

  Το καλοκαίρι του 1965, είναι ίσως η σημαντικότερη περίοδος της νεώτερης ελληνικής ιστορίας.

Το καλοκαίρι του 1965 συντελέστηκαν γεγονότα,  που άλλαξαν τη ροή της ιστορίας και διαμόρφωσαν νέες πραγματικότητες.

Με τον όρο Αποστασία ή Ιουλιανά αναφέρεται στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας η περίοδος πολιτικής ανωμαλίας,  που ακολούθησε την αποπομπή της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου στις 15 Ιουλίου 1965 , έως την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών την 21η Απριλίου του 1967.

Η Ένωσης Κέντρου με επικεφαλής τον Γ. Παπανδρέου είχε νικήσει στις βουλευτικές εκλογές του Φεβρουαρίου του 1964,  με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην ιστορία των ελληνικών εκλογών (52,72%). Και ο Γ. Παπανδρέου είχε σχηματίσει,  για πρώτη φορά,  αυτοδύναμη κυβέρνηση με 171 βουλευτές.

Η 15η Ιουλίου, είναι διπλή μαύρη επέτειος για τον Ελληνισμό. Η  πρώτη,  είναι τα  Ιουλιανά του 1965 και ακολουθεί  η  Κυπριακή τραγωδία με αφετηρία το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου τον Ιούλιο του 1974,  με άμεσο επακόλουθο την τουρκική στρατιωτική εισβολή στη Μεγαλόνησο.

Αφορμή για τον εξαναγκασμό σε  παραίτηση  του Γ. Παπανδρέου  από την πρωθυπουργία τον Ιούλιο του 1965,  υπήρξε η διαμάχη του με τον τότε βασιλιά Κωνσταντίνο,  για το πρόσωπο του υπουργού Εθνικής Άμυνας και την αλλαγή του αρχηγού ΓΕΣ. Ο Παπανδρέου επιθυμούσε να αντικαταστήσει τον ως τότε υπουργό Πέτρο Γαρουφαλιά και τον αρχηγό ΓΕΣ στρατηγό Γεννηματά, οι οποίοι κατά την άποψή του,  ελέγχονταν από το παλάτι, με ανθρώπους της εμπιστοσύνης του. Συγκεκριμένα είχε επιλέξει ως νέο υπουργό Άμυνας το γιό του, Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος την ίδια περίοδο εφέρετο αναμεμιγμένος στην πολύκροτη υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ». Ο βασιλιάς αρνούνταν να υπογράψει τα σχετικά διατάγματα, αν δεν ενέκρινε πρώτα τους αντικαταστάτες τους.

Στις 7:00 το απόγευμα της 15ης Ιουλίου πραγματοποιήθηκε στα ανάκτορα (σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, στην οδό Ηρώδου Αττικού) η τελευταία συνάντηση του Κωνσταντίνου με τον Παπανδρέου. Η συνάντηση διήρκησε μόνο δέκα λεπτά και επιβεβαίωσε το αδιέξοδο και τη ρήξη του Βασιλιά  με τον Πρωθυπουργό.

Η συνάντηση διήρκησε μόνο δέκα λεπτά και επιβεβαίωσε το αδιέξοδο και τη ρήξη του Βασιλιά  με τον Πρωθυπουργό.

Πενήντα λεπτά αργότερα, ορκίστηκε ο πρώτος «αποστάτης» Πρωθυπουργός, ο τότε πρόεδρος της Βουλής, Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, μέλος της Ενώσεως Κέντρου, ο οποίος είχε ήδη ειδοποιηθεί και περίμενε κρυπτόμενος σε ένα διπλανό δωμάτιο.  Αρχικά η κυβέρνηση είναι… τριμελής, αφού υπουργοί αναλαμβάνουν μόνο δύο, ο Στ. Κωστόπουλος υπουργός Άμυνας και ο Ιω. Τούμπας, Εσωτερικών και Δημοσίας Τάξης. Τη νέα κυβέρνηση ακολουθεί μικρή ομάδα αποστατών βουλευτών υπό τον Κ. Μητσοτάκη, που όλοι τους σχεδόν υπουργοποιούνται τις επόμενες μέρες. Ο Νόβας έμεινε στην ιστορία ως ο « Γαργάλατα- γαργάλατα», καθώς ήταν και ποιητής και είχε γράψει και το εξής ποιητικό αριστούργημα: «κι ήταν τα στήθη σου άσπρα σαν τα γάλατα και μούλεγες γαργάλατα-γαργάλατα ». Το ποίημα αυτό το ανακάλυψαν οι βουλευτές της Ένωσης Κέντρου  και κάθε φορά που εμφανιζόταν ο αποστάτης ΝΟΒΑΣ στην βουλή  του φωνάζανε           « γαργάλατα-γαργάλατα, μέχρι να βγάλουν γάλατα» (!!!),  και  έτσι το σύνθημα αυτό έγινε  συνώνυμο της αποστασίας.  Η γραφικοποίηση της «κυβέρνησης των αποστατών» είχε και την τραγική της πλευρά, αφού  από πρωτόγνωρες λαϊκές αντιδράσεις και την  κατασταλτική βία της αστυνομίας έχουμε τη  δολοφονία του φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, στις 26 Ιουλίου τέσσερα πρωτοκλασάτα στελέχη της παράταξης της Ε.Κ. (Παπαπολίτης, Κατσώτας, Στεφανόπουλος, Τσιριμώκος) μαζί με τους τρεις σημαντικότερους εκδότες του Κέντρου (Λαμπράκης, Παπαγεωργίου, Βελλίδης) συναντιούνται και υπογράφουν πρωτόκολλο εξόδου από την κρίση, το οποίο και καταθέτουν στο Βασιλέα. Την πρόταση αρνείται  να κουβεντιάσει  «Γέρος της Δημοκρατίας» Γεώργιος Παπανδρέου,  και οι συγκεντρωμένοι πολίτες στην οδό  Χρήστου Λαδά,  καίνε φύλλα των εφημερίδων του συγκροτήματος « τα Νέα» και «το Βήμα». Ο πρώτος αποστάτης πρωθυπουργός, ο Γεώργιος  Αθανασιάδης-Νόβας (1893-1987), που ήταν Πρόεδρος της Βουλής πριν αποστατήσει, έμοιαζε ιδανικός για στόχος της σάτιρας: είχε αστείο όνομα που προσφερόταν για ένα σωρό λογοπαίγνια (Καζα-νόβας, μποσα-νόβα, νοβο-καΐνη κτλ.) και κάμποσες συνήθειες που προσφέρονταν για διακωμώδηση: ήταν ένας ηλικιωμένος αριστοκράτης της επαρχίας, υπερβολικά προσηλωμένος στους τύπους και στο τελετουργικό, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, φορούσε άσπρα κοστούμια και απαραιτήτως παπιγιόν, έγραφε ποιήματα.

Η κυβέρνηση Νόβα ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης στις 4 Αυγούστου του 1965, αλλά καταψηφίστηκε από τους Βουλευτές. Λέγεται ότι ο πραγματικός στιχουργός του «γαργάλατα» ήταν ο δημοσιογράφος της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ Κ. Σταματίου, στον οποίο και αποδίδεται το παρακάτω σχόλιο: "Ιδού κύριοι Βουλευτές ποιός ζητάει την ψήφο εμπιστοσύνης σας: αν είναι δυνατόν, ο άνθρωπος που το μυαλό του γέννησεν  αυτούς τους στίχους να απαιτεί να κυβερνήσει με την έγκρισή σας την Ελλάδα του Αισχύλου και Σοφοκλή και  του Σωλομού!!

«Κι ήταν τα στήθη σου άσπρα σαν γάλατα. Και μούλεγες Γαργάλατα» Γ. ΑΘΑΝΑΣ"

Στις 18 Αυγούστου εντολή σχηματισμού κυβέρνησης παίρνει ο Ηλίας Τσιριμώκος, πρώην στέλεχος της ΕΔΑ (η κοινοβουλευτική  έκφραση του ΚΚΕ), αλλά και η δική του Κυβέρνηση καταψηφίζεται στη Βουλή.

Για δύο μήνες, ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ του 1965, η Αθήνα συγκλονίζεται από ογκώδεις διαδηλώσεις πολιτών, που αποδοκιμάζουν τους αποστάτες βουλευτές, εκδότες εφημερίδων  και τις ενέργειες του Βασιλιά. Φοβερά επεισόδια, άγριες συμπλοκές διαδηλωτών με την αστυνομία στο κέντρο της Αθήνας.

Τελικά,  δόθηκε εντολή σχηματισμού Κυβέρνηση στο στέλεχος της Ένωσης Κέντρου  Στέφανο   Στεφανόπουλο , που έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή στις 24 Σεπτεμβρίου,   με 152 ψήφους υπέρ και 148 κατά. Η κυβέρνηση Στεφανόπουλου θα παραμείνει στην εξουσία ως την 21η Δεκεμβρίου 1966, οπότε και θα ανατραπεί,  ύστερα από συμφωνία του βασιλιά, του αρχηγού της ΕΡΕ Π. Κανελλόπουλου και του αρχηγού της Ε.Κ. Γ. Παπανδρέου,  για διορισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης και διεξαγωγή εκλογών. Εκλογές , που δεν έγιναν ΠΟΤΕ, διότι τους πρόλαβαν οι Συνταγματάρχες, και την 21 Απριλίου του 1967 επέβαλαν στη χώρα μας καθεστώς στρατιωτικής Δικτατορίας.

Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι, η  απέραντη κοινωνική δυσαρέσκεια  οδήγησε εκατοντάδες χιλιάδες λαού σε πρωτοφανείς αγώνες διαρκείας, κατά των κατεστημένων κέντρων εξουσίας, που αποφάσιζαν,  αγνοώντας τη βούληση του Λαού.

Ο Ιούλιος του 1965 θα μείνει στην ελληνική ιστορία και λόγω των έντονων αντιδράσεων του Λαού, που χωρίς να καθοδηγούνται από κομματικές ή συνδικαλιστικές ηγεσίες, παρέμειναν για 70 μέρες στους δρόμους και ανέτρεψαν δύο ανακτορικές Κυβερνήσεις.

Όμως,  η πραγματική αιτία της πτώσης της Κυβέρνησης Παπανδρέου ήταν το Κυπριακό. Δεν υπάρχει πλέον καμιά αμφιβολία,  ότι η πτώση της κυβέρνησης Παπανδρέου σχετίζεται και με τις εξελίξεις στο Κυπριακό και με την αποδοχή του σχεδίου ΑΤΣΕΣΟΝ. Ο Έλληνας  πρωθυπουργός είχε αρνηθεί να υποστηρίξει τις αμερικανικές προτάσεις επίλυσης του κυπριακού προβλήματος, επικαλούμενος το Σύνταγμα της Ελλάδας,  που απαγόρευε την παραχώρηση ελληνικού εδάφους. Πίεζαν οι αμερικανοί και βρετανοί διπλωμάτες , για την  παραχώρηση του Καστελόριζου στην Τουρκία, όπου  θα εγκαθιστούσε στρατιωτικές βάσεις, ως αντάλλαγμα,  για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

                          

ανατροπή Μακαρίου

ΕΝΕΈΑ χρόνια αργότερα, μετά τα Ιουλιανά του 1965, κατά περίεργη ιστορική συγκυρία,  στις 15 ΙΟΥΛΙΟΥ του 1974, η χούντα των Αθηνών ανατρέπει τον εκλεγμένο πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

Με τον  γνωστό ισχυρισμό του Δικτάτορα Δ.Ιωαννίδη,  «Βγάλτε από τη μέση τον Παπά,  που δεν θέλει την Ένωση», ξεκίνησε το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Είχε προηγηθεί ,  επιστολή του  Μακάριου  στον «χουντοΠρόεδρο» Γκιζίκη στις   2 Ιουλίου 1974 , με την οποίαν  του ζητούσε, να αποχωρήσουν από την Κύπρο ΟΛΟΙ οι Έλληνες αξιωματικοί.                   

Το καθεστώς του Δικτάτορα  Ιωαννίδη είχε συμφωνήσει από τις αρχές του 1974, με ανθρώπους της αμερικανικής Πρεσβείας,  για το πραξικόπημα και  την ανατροπή του Μακαρίου. Μάλιστα το σχέδιο της πραξικοπηματικής ανατροπής ,  στις κρυπτογραφημένες συνομιλίες αναφερόταν με την κωδική ονομασία «Κόκα- Κόλα»!

Οι Αμερικανοί , που είχαν αντιληφθεί με ποιους συνομιλούσαν στην Αθήνα, είχαν «αποκοιμίσει»  τη χούντα με τη διαβεβαίωση ότι,  « σε περίπτωση ανατροπής του Μακαρίου, οι Τούρκοι δεν επρόκειτο να εκμεταλλευτούν την κατάσταση, για να εισβάλουν στην Κύπρο».

Σημαντικές ευθύνες προκύπτουν  και για τον  τότε Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ  Χένρι   Κίσινγκερ,  που διαχειρίστηκε  από το παρασκήνιο την Κυπριακή τραγωδία,  ως άτυπος πρόεδρος των ΗΠΑ, για την άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Έχει αποδειχτεί ότι ο Κίσινγκερ , γνώριζε τα σχέδια ανατροπής του Μακαρίου , ενώ ενθάρρυνε τους Τούρκους για την εισβολή στην Κύπρο,  που ακολούθησε μερικές μέρες αργότερα στις 20 Ιουλίου του 1974.

Η στρατιωτική χούντα των Αθηνών κατέρρευσε μόλις ανέτρεψε τον Μακάριο προκαλώντας την τουρκική εισβολή και την de facto "επίλυση" του Κυπριακού. Ο τότε Πρωθυπουργός της Τουρκίας Μουλεντ Ετσεβίτ, θα δηλώσει μερικά χρόνια αργότερα, ότι «το Κυπριακό λύθηκε οριστικά το 1974»!

Η Βουλή των Ελλήνων έχει ψηφίσει να μην ανοίξει ο φάκελος της Κύπρου. Έτσι, επί 36 χρόνια, οι υπεύθυνοι  μιας εθνικής τραγωδίας, αν και δακτυλοδεικτούμενοι, παραμένουν ατιμώρητοι. Τον Ιούλιο του 1974 στην Κύπρο διεπράχθη μια από τις απεχθέστερες ΠΡΟΔΟΣΙΕΣ  σε βάρος του Έθνους των Ελλήνων.

Το νήμα της ιστορίας συνδέει, τα Ιουλιανά του 1965, με τα δραματικά γεγονότα του Ιουλίου του 1974 στην Κύπρο.

Α Π Ο Φ Ρ Α Σ  ημερομηνία η 15η Ιουλίου για τον Ελληνισμό. Ειδικότερα στην Κύπρο, η 15η Ιουλίου του 1974 , αποτελεί  το εισιτήριο της τραγικής 20ής Ιουλίου 1974. Γι’  αυτό ακριβώς , οι  ημερομηνίες αυτές  είναι εφιαλτικές,  λόγω των εγκλημάτων που διαπράχτηκαν σε βάρος της Δημοκρατίας, και σε βάρος του  Ελληνισμού της  Κύπρου.

Όμως τα όσα συνέβησαν στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1965 και στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974, έχουν και μια άλλη γενεσιουργό αιτία. Είναι τα αποτελέσματα , εμφυλίων παθών κι εμφύλιου διχασμού. ΚΑΙ αυτή η παράμετρος, η διχαστική φύση των Ελλήνων , Αποσιωπάται και  Υποβαθμίζεται, ενώ θα έπρεπε να διδάσκεται, σε κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα,  προς παραδειγματισμό,  για την αποφυγήν  επαναλήψεως.  Είναι το μάθημα – παρακαταθήκη, μέσα από μια Εθνική τραγωδία, που θα έπρεπε να έχει ως στόχο την βελτίωση της φύσης του χαρακτήρα των Ελλήνων , που ρέπουν στην  πλεονεξία, το φθόνο και  τη φιλαρχία. Και αυτό μπορεί  να γίνει,   μόνο μέσω της  Παιδείας και της   δια βίου μάθησης και πνευματικής καλλιέργειας.